Ο αγροτικός τομέας της Ελλάδας βρίσκεται εδώ και δεκαετίες σε μία συνεχή πάλη για επιβίωση. Οι παραγωγοί έχουν να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της παγκόσμιας αγοράς, την κλιματική αλλαγή, το αυξανόμενο κόστος παραγωγής, καθώς και τη σταδιακή γήρανση του αγροτικού πληθυσμού. Όμως, αντί η Πολιτεία να λειτουργεί ως σύμμαχος σε αυτήν τη μάχη, πολλές φορές αποδεικνύεται ότι γίνεται –άθελά της ή μη- τροχοπέδη στην ομαλή λειτουργία και ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα.
Σε θεωρητικό επίπεδο, κάθε παρέμβαση του κράτους που αφορά τον αγροτικό τομέα, έχει έναν «καλό σκοπό»: την ορθολογική διαχείριση των επιδοτήσεων, την πάταξη της παραοικονομίας, τη βελτίωση της παραγωγικότητας. Στην πράξη όμως, οι αγρότες βλέπουν διαρκώς νέα συστήματα, πλατφόρμες, αιτήσεις, προθεσμίες και τροποποιήσεις, που περισσότερο θυμίζουν γραφειοκρατικό λαβύρινθο, παρά εργαλείο στήριξης.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι διάφορες ψηφιακές πλατφόρμες που καλούνται να χρησιμοποιήσουν οι παραγωγοί για να δηλώσουν τις καλλιέργειες, τα ζώα, τα αποθέματα ή τις αιτήσεις ενίσχυσης. Κάθε νέα «αναβάθμιση του ψηφιακού κράτους», συνοδεύεται από καθυστερήσεις, τεχνικά προβλήματα και ασάφειες στις οδηγίες, με αποτέλεσμα τα μέτρα να πηγαίνουν από παράταση σε παράταση, αλλά και κάποια από αυτά να μην εφαρμόζονται ποτέ, παρότι υπάρχουν υπουργικές αποφάσεις!
Ο αγρότης μεταξύ λογιστή, δικηγόρου και πληροφορικάριου
Ωστόσο, το μεγαλύτερο πρόβλημα των μέτρων για τη «στήριξη του αγροτικού τομέα» που λαμβάνει η κυβέρνηση, δεν είναι μόνο η πολυπλοκότητα, αλλά και η απόσταση που έχουν από την πραγματικότητα της υπαίθρου.
Πολλές από τις αποφάσεις αποδεικνύεται ότι έχουν σχεδιαστεί από ανθρώπους που δεν γνωρίζουν πώς λειτουργεί η παραγωγή στο χωράφι: Για παράδειγμα, πριν από 6 μήνες περίπου, ο υπουργός κ. Τσιάρας υπέγραψε το μέτρο της υποχρεωτικής δήλωσης συγκομιδής του ελαιόκαρπου, το οποίο ανακάλεσε λίγες μέρες πριν ξεκινήσει η συγκομιδή, για να δηλώσει ότι η εφαρμογή του μέτρου αυτού θα ξεκινήσει το 2026. Παραδέχτηκε δηλαδή ότι το Υπουργείο του λαμβάνει ανεφάρμοστα μέτρα, τα οποία μάλιστα φέρουν την υπογραφή του!!!
Αλήθεια, εκτός από μία επιπλέον «ψηφιακή» υποχρέωση του αγρότη, ο οποίος θα έπρεπε να πληρώσει το λογιστή του για να τη «σηκώσει» στο σύστημα, σε τι εξυπηρετεί την κυβέρνηση η πληροφορία πόσα κιλά ελιές έχει φέτος το χωράφι του κάθε παραγωγού;
Τα μέτρα που χάνουν τον στόχο
Ακόμα ένα μέτρο που αποδεικνύει ότι υπάρχει λανθασμένη στόχευση, είναι εκείνο που ανακοινώθηκε πριν από λίγες μέρες και αφορά την αναγραφή της τιμής παραγωγού δίπλα στην τελική τιμή πώλησης του προϊόντος! Ποιον εξυπηρετεί πραγματικά ένα τέτοιο μέτρο; Πού στοχεύει αυτό; Δεν γνωρίζουν στην κυβέρνηση, ότι για να φτάσει ένα προϊόν στο ράφι, πάνω στην τιμή παραγωγού πρέπει να προστεθεί το κόστος διαλογής, συσκευασίας, μεταφοράς, ΦΠΑ, και λοιπά κόστη, τα οποία σε κάποια προϊόντα είναι μεγαλύτερα από την τιμή παραγωγού;
Δηλαδή, εάν ο καταναλωτής πληροφορηθεί ότι η τιμή παραγωγού στα πορτοκάλια είναι 35 λεπτά και ο λιανοπωλητής τα πουλάει 1 ευρώ, με ποιον τρόπο θα ωφεληθεί ο παραγωγός;
Ο καθένας αντιλαμβάνεται ότι η κυβέρνηση θέλει να δείξει πως για την ακρίβεια φταίνε οι λιανοπωλητές –οι οποίοι φταίνε, αλλά στο μέτρο που τους αναλογεί- και όχι οι υπέρμετροι φόροι που επιβάλλονται στο στάδιο της παραγωγής, της συσκευασίας, της μεταφοράς, καθώς και στην έμμεση και άμεση φορολογία! Αλήθεια, εάν θέλει η κυβέρνηση χαμηλές τιμές στα ράφια, γατί δεν μηδενίζει τον ΦΠΑ στα φρέσκα φρούτα, στα λαχανικά και στα νωπά κρέατα, όπως έχουν κάνει άλλες ευρωπαϊκές χώρες;
Τέτοια μέτρα, όπως αυτά που προαναφέραμε, δείχνουν ότι υπάρχει στην κυβέρνηση έλλειψη γνώσης λειτουργίας της αγοράς, υπέρμετρος λαϊκισμός και κουτοπονηριά.
Ο κατακερματισμός των αρμοδιοτήτων
Ακόμα ένα δομικό πρόβλημα στον αγροτικό τομέα, που δεν το έχει αγγίξει καμιά κυβέρνηση, είναι ο κατακερματισμός των αρμοδιοτήτων. Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, Οικονομικών, Εμπορίου, ΑΑΔΕ, ΟΠΕΚΕΠΕ, ΕΛΓΑ, Περιφέρειες, Δήμοι, ΔΑΟΚ… Όλοι εμπλέκονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στην αγροτική παραγωγή, αλλά κανείς δεν έχει την πλήρη εικόνα!
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι αγρότες να μεταφέρονται από γραφείο σε γραφείο και από υπάλληλο σε υπάλληλο, σε μία ατελείωτη διαδικασία «αναρτήσεων» και «ενστάσεων». Όσο για την περίφημη «ψηφιακή μετάβαση», αυτή είναι περισσότερο «ψηφιακή γραφειοκρατία», παρά απλοποίηση!
Η ανάγκη για ανθρώπους που «ξέρουν το χώμα»
Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα στη χάραξη αγροτικής πολιτικής, είναι ότι λείπει η φωνή του ίδιου του αγρότη. Οι αποφάσεις λαμβάνονται από επιτροπές και συμβούλια που αποτελούνται κυρίως από τεχνοκράτες, οικονομολόγους και συμβούλους. Όμως, ο άνθρωπος που σηκώνεται στις 5 το πρωί για να μαζέψει ελιές ή να ταΐσει τα ζώα του, σπάνια έχει λόγο σε αυτές τις αποφάσεις.
Αν πραγματικά θέλουμε να αλλάξουμε την πορεία του πρωτογενούς τομέα, πρέπει οι πολιτικές να σχεδιάζονται «από κάτω προς τα πάνω», δηλαδή ξεκινώντας από τις ανάγκες του αγρότη, όχι από τα γραφεία της Αθήνας ή τις οδηγίες των Βρυξελλών.
Το μέλλον του αγροτικού τομέα περνά από τη γνώση και την απλότητα
Η τεχνολογία, η καινοτομία και η πράσινη ανάπτυξη μπορούν πράγματι να μεταμορφώσουν τη γεωργία, όμως αυτό θα γίνει μόνο αν τα προαναφερθέντα εργαλεία είναι προσιτά και κατανοητά. Δεν έχει νόημα να ζητάμε από τον αγρότη να εφαρμόσει «πράσινες πρακτικές», όταν αυτές συνοδεύονται από μία πολύπλοκη και άχρηστη γραφειοκρατία, ενώ την ίδια ώρα επικρατούν στην αγορά συνθήκες ολιγοψωνίου και στρέβλωσης του ανταγωνισμού, με την ανοχή της κυβέρνησης.
Η απλότητα και οι έλεγχοι είναι οι λέξεις-κλειδιά. Ένα ξεκάθαρο, σταθερό και κατανοητό πλαίσιο αγροτικής πολιτικής, μπορεί να φέρει πολλαπλάσια αποτελέσματα από ένα πολύπλοκο σύστημα ενισχύσεων, υποχρεώσεων και μέτρων που κανείς δεν καταλαβαίνει!
Καταλήγοντας
Η αγροτική παραγωγή δεν είναι απλώς ένας οικονομικός κλάδος· είναι ο πυλώνας της ελληνικής ταυτότητας, της διατροφικής ασφάλειας και της περιφερειακής ανάπτυξης. Όσο το κράτος συνεχίζει να αντιμετωπίζει τους αγρότες σαν αριθμούς σε πίνακες ή σαν πελάτες γραφειοκρατικών υπηρεσιών, τόσο θα χάνουμε την ευκαιρία να αναδείξουμε τον πραγματικό πλούτο της χώρας.
