Μπορεί το «θέμα ΟΠΕΚΕΠΕ» να βρίσκεται ακόμη στην επικαιρότητα, εμείς όμως θα συνεχίσουμε να φέρνουμε στο προσκήνιο βασικά ζητήματα του αγροτικού τομέα που δεν στηρίζεται στις επιδοτήσεις, αλλά στη σκληρή δουλειά! Σε προηγούμενα τεύχη μας, ασχοληθήκαμε με τον αθέμιτο ανταγωνισμό και τη διαφθορά που διατρέχει όλο τον οργανισμό του Υ.Α.Α.&Τ., δύο πληγές που «τρώνε τις σάρκες» του παραγωγικού ιστού της χώρας μας! Όμως, κοντά σε αυτά τα προβλήματα, πρέπει να προσθέσουμε ακόμα ένα, την έλλειψη εργατών γης.
Η ελληνική αγροτική παραγωγή, βασικός πυλώνας της εθνικής οικονομίας και της τροφικής επάρκειας της χώρας, βρίσκεται αντιμέτωπη με μία από τις σοβαρότερες κρίσεις των τελευταίων δεκαετιών: την οξεία και διαρκώς επιδεινούμενη έλλειψη εργατών γης. Ένα πρόβλημα που, αν και υπήρχε σε μικρότερο βαθμό και στο παρελθόν, τα τελευταία χρόνια έχει λάβει εκρηκτικές διαστάσεις, απειλώντας την παραγωγή, την εξαγωγική δυναμική και τελικά την επιβίωση χιλιάδων αγροτικών εκμεταλλεύσεων.
Αιτίες έλλειψης εργατών
Οι κυριότερες αιτίες για την έλλειψη εργατών γης εντοπίζονται στα παρακάτω:
- Μετανάστευση νόμιμων εργατών σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπου τους προσφέρονται καλύτερες συνθήκες διαβίωσης και αμοιβές.
- Γραφειοκρατία: Χρονοβόρες και δύσκαμπτες διαδικασίες για άδειες διαμονής και εργασίας, για εργαζόμενους από τρίτες χώρες.
- Αδιαφορία εγχώριου εργατικού δυναμικού για εργασία στην ύπαιθρο.
Πολλαπλές επιπτώσεις στην παραγωγή
Όμως, η έλλειψη εργατών γης έχει άμεσες και σοβαρές συνέπειες σε όλη την αγροτική αλυσίδα:
- Οικονομική ζημία : Χιλιάδες στρέμματα δεν συγκομίζονται έγκαιρα ή και καθόλου, με αποτέλεσμα οι καρποί να σαπίζουν στα χωράφια. Τέτοια φαινόμενα έχει ζήσει ο κλάδος στη φράουλα, στα εσπεριδοειδή, καθώς και σε πολλά άλλα προϊόντα.
- Ανασφάλεια στις εξαγωγές: Η Ελλάδα είναι σημαντική εξαγωγική δύναμη σε πολλά προϊόντα. Όμως, η αδυναμία τήρησης των ποσοτήτων και των χρονοδιαγραμμάτων λόγω έλλειψης εργατών, δημιουργεί ανασφάλεια στους ξένους αγοραστές και οδηγεί σε απώλεια αγορών.
- Αύξηση τιμών για τους καταναλωτές: Η αύξηση του κόστους εργασίας, καθώς το μεροκάματο έχει ξεπεράσει σε ορισμένες εργασίες τα 50 ευρώ, οδηγεί σε άνοδο των τιμών για τον τελικό καταναλωτή. Έτσι, η επισιτιστική αλυσίδα πλήττεται στο σύνολό της.
- Εγκατάλειψη καλλιεργειών: Σε ορισμένες περιοχές, πολλοί αγρότες δηλώνουν ότι εξετάζουν το ενδεχόμενο να εγκαταλείψουν εντελώς την παραγωγή, λόγω του ότι δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες συγκομιδής και φροντίδας.
Προσωρινές λύσεις και δομικές ελλείψεις
Το πρόβλημα έχει αναγνωριστεί από την Πολιτεία, η οποία έχει λάβει ορισμένα μέτρα, όπως:
- Η πρόσκληση εργατών τρίτων χωρών μέσω διακρατικών συμφωνιών (π.χ. Μπαγκλαντές, Αίγυπτος, Βιετνάμ), με fast track διαδικασίες.
- Η νομιμοποίηση εποχικών εργατών με ειδικά προγράμματα διαμονής και εργασίας.
- Η ψηφιοποίηση της διαδικασίας υποβολής αιτήσεων για εργάτες γης.
Ωστόσο, τα μέτρα αυτά είναι αποσπασματικά, χρονοβόρα και συχνά ανεπαρκή. Επιπλέον, η γραφειοκρατία, η έλλειψη ευελιξίας στα κριτήρια πρόσληψης και η αδυναμία γρήγορης κάλυψης εποχικών αναγκών, δυσχεραίνουν την εφαρμογή τους.
Οι παραγωγικοί φορείς βάζουν συχνά αυτό το θέμα στις συζητήσεις τους με τους εκπροσώπους της Πολιτείας, που υπόσχονται άμεση επίλυση του προβλήματος, το οποίο όμως «ξεχνούν» να επιλύσουν… Έτσι, το θέμα «έλλειψη εργατών γης», έχει γίνει το γιοφύρι της Άρτας.
Χρειάζεται ένα νέο μοντέλο για την αγροτική εργασία
Για την επίλυση του προβλήματος πρέπει να δούμε συνολικά το ζήτημα «αγροτική παραγωγή & μεταποίηση», στο οποίο θα συμπεριληφθεί και η νέα προσέγγιση της αγροτικής εργασίας. Όμως, μέχρι να σχεδιαστεί και να τύχει έγκρισης αυτό το νέο μοντέλο, χρειάζεται να παρθούν άμεσα μέτρα.
Ορισμένα από αυτά, θα μπορούσαν να είναι τα ακόλουθα:
- Επιδότηση των ασφαλιστικών εισφορών, δηλαδή του εργόσημου.
- Αναθεώρηση και απλοποίηση των διαδικασιών για την πρόσκληση εποχιακών εργατών.
- Μόνιμες άδειες διαμονής για εργάτες με συνεχή παρουσία στη χώρα μας.
- Αυξημένα κίνητρα για την κατασκευή ή ανακαίνιση κατοικιών που προορίζονται για τη στέγαση των εργατών γης, καθώς και απλοποίηση έκδοσης αδειών.
- Ευρωπαϊκή στήριξη σε χώρες με έντονη εξάρτηση από την εποχική εργασία –όπως η Ελλάδα-, στο πλαίσιο της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής.
Αμφιλεγόμενες προτάσεις
Πάντως, αντί για τη λήψη ουσιαστικών μέτρων που θα άμβλυναν το πρόβλημα της έλλειψης εργατών, η κυβέρνηση ανακοίνωσε πρόσφατα ότι σχεδιάζει να στείλει σε χωριά κάτω των 2.000 κατοίκων, να «φιλοξενηθούν» οι μετανάστες που θα επιστραφούν από τη Γερμανία. Μάλιστα, κυβερνητικά στελέχη δήλωσαν κομπάζοντας ότι αυτό το μέτρο θα φέρει οικονομική ευημερία στα ερημωμένα χωριά, μέσω των ευρωπαϊκών πόρων, ενώ θα λύσει και το θέμα των εργατών γης. Όμως, από την πείρα μας από ανάλογες δομές φιλοξενίας, ξέρουμε πολύ καλά ότι οι μετανάστες αυτής της κατηγορίας δεν θέλουν να δουλέψουν στα χωράφια ή στα εργοστάσια, αλλά προσδοκούν τα ευρωπαϊκά επιδόματα.
Ο αγροτικός τομέας δεν χρειάζεται τη «φιλοξενία μεταναστών» στα χωριά για να προκόψει, αλλά την έλευση νόμιμων εργατών, οι οποίοι θέλουν να δουλέψουν στα χωράφια και στα εργοστάσια της μεταποίησης. Ανθρώπους για δουλειά θέλουμε στα χωριά μας, όχι παράνομους μετανάστες που δεν ξέρουμε γιατί ήρθαν στην Ευρώπη.
Κοιτάζοντας το μέλλον
Η αγροτική παραγωγή είναι το θεμέλιο της εθνικής μας διατροφικής ασφάλειας, της περιφερειακής ανάπτυξης και της οικονομικής αυτάρκειας.
Αν συνεχιστεί η έλλειψη εργατών, κινδυνεύουμε όχι μόνο με μείωση της παραγωγής, αλλά και με διάρρηξη της ίδιας της αγροτικής ταυτότητας της χώρας.
Η αντιμετώπιση της κρίσης απαιτεί συντονισμό όλων των εμπλεκόμενων φορέων: κράτους, συνεταιρισμών, παραγωγών, τοπικών αρχών, εργατικών οργανώσεων και πολιτών. Δεν αρκεί να ψάχνουμε κάθε τόσο πού θα βρούμε «χέρια» για να μαζέψουμε τις ελιές, τα εσπεριδοειδή και τα ακτινίδια. Χρειάζεται ένα συνεκτικό σχέδιο, απλοποιημένο και πλήρως εφαρμόσιμο, για το ποιος και πώς θα εργαστεί στη γη, με όρους βιωσιμότητας, δικαιοσύνης και προοπτικής.
Τάκης Ορφανός
takis@froutonea.gr
Εκδότης Περιοδικού Φρουτονέα
